Deri ürünlerin hammaddesi başlıca manda, boğa, öküz, inek, at ve deve gibi büyükbaş hayvanların derilerinden elde edilen taban astarı, kayışlık, kromlu kösele, kösele, vaketa gibi deriler ile koyun, kuzu, keçi, oğlak v.b. gibi küçükbaş hayvanlardan elde edilen deri çeşitlerinden oluşmaktadır. Derinin geçmişten günümüze gelinceye kadar bir çok alanda kullanıldığı bilinmektedir. Deri bazen ürünün kendisini oluştururken, kimi zamanda yardımcı malzeme olarak kayışlık, kırbaç kılıç kını, v.b. gibi ürünlerin yapımında kullanılmaktadır.

Deri sanatının geçmişte yapılan ve günümüze ulaşabilmiş, Osmanlı dönemine ait işlemeli ayakkabı, çanta, kupa, matara, sahan kapakları ile fişeklik, kütüklük, ok ve yay torbaları gibi askeri malzemeleri , deri işçiliğinin ustaca yapılmış örnekleri bugün müzelerde sergilenmektedir. Günümüzde üretilen süslemeli eşya ise gittikçe önem kazanmaktadır. Bu da derinin kolay     işlenenebilen      ve     çabuk     şekil      alabilen      bir     malzeme      olmasından kaynaklanmaktadır. Çanta, kemer, takı gibi giyim eşya ve aksesuarı, duvar süsü, yazı takımı, resim çerçeveleri gibi deri eşya yapımında deri malzeme kullanılmakta ve bunlar çeşitli süsleme teknikleri ile zenginleştirilmektedir.

  Araştırma kapsamına alınan müzeler ve günümüz deri atölyelerinde yapılan inceleme ve elde edilen bilgiler doğrultusunda , el sanatları çerçevesinde üretilen deri ürünler, kullanım   alanlarına   göre   geçmiş   ve   günümüz   örnekleri   olmak   üzere   iki   ayrı sınıflandırma ile sunulmuştur. Araştırma kapsamına alınan İstanbul ili, Topkapı Sarayı Müzesi, İslam Eserleri Müzesi, Harbiye Askeri Müzesi, Beşiktaş Deniz Müzesi ve Ankara İli Etnografya Müzelerinde bulunan Osmanlı İmparatorluğu Döneminin 16-19.yüzyıllar arasında yapılmış deri ürün örnekleri üzerinde yapılan incelemeler ve Arlı’nın(1990) yaptığı sınıflandırmadan yola çıkarak geçmişte yapılan deri ürünler kullanım alanlarına göre 6 grup altında toplanmıştır.

Geçmişte El Sanatları Çerçevesinde Yapılan Deri Ürünler Kullanım Alanlarına göre şöyledir;:

  1. Giyim Eşya ve Aksesuarı Ayakkabılar

Kemerler Çantalar Başlıklar Elbiseler Eldiven

  1. Ev Eşya Mobilyalar Salıncaklar Yastıklar Perdeler Sandıklar Hurçlar ve Aksesurı

Para keseleri Tütün keseleri Çanaklar

Su kapları Sahan kapakları Kaseler Kaşıklıklar

Sofra altlıkları ( nihale, sımat ) Mum altlıkları

Maşrapa Kutular

Berber takımları Makas takımları

 

  1. Müzik Aletleri Kös

Davul Def Kudüm Bendir

  1. Askeri Eşya ve Aksesuar
    1. Atçılık ile İlgili Eşya ve Aksesuar Eyerler

Koşum takımları Kayışlar

Üzengi parçaları Kırbaç

Gem

Hayvan tasmaları

    1. Silah Aksesuarı
      1. Yay ve Ok Yardımcı Aletleri Tirkeş ( Ok kabı )

Sadak ( Yay kılıfı ) Ok yatağı

      1. Kesici Silahlara Ait Aksesuar Kılıç kabzası

Yatağan kılıfı Hançer kılıf Kasatura kılıfı Kın (kılıf)

      1. Savunma Silahları Miğfer- başlık

Zırh ( gömlek ) Göğüslük Kolçak

Dizçek ( tozluk ) Kalkan

      1. Ateşli Silahlar

Tüfek ve Tabancalara Ait Donanım Barutluk

Kütüklük Fişeklik Kuburluk Silahlık

      1. Diğer Eşya Mataralar

Dürbün muhafazası Sancak kılıfları Kutular

Kovalar

Ok Nişangahı Saka Kıyafeti

  1. Kitap Sanatları Ciltçilik

Yazı zemini olarak ( Tirşe ) Yazıcı aksesuarı

  1. Gölge Oyunu ve tipleri

Araştırma kapsamına alınan İstanbul ve Ankara illerinde bulunan ve el sanatları çerçevesinde üretim yapan 7 farklı atölyedeki deri ürünler ve deri ürünlerin üretimini yapan kişilerden alınan bilgiler doğrultusunda günümüzde el sanatları çerçevesinde üretilen deri ürünleri kullanım alanlarına göre 8 grup altında toplanmıştır.

Günümüzde El Sanatları Çerçevesinde Yapılan gore şöyledir;:

Deri Ürünleri Kullanım Alanlarına

 

  1. Ev ( Ofis, İş yeri v.b.) Eşya ve Aksesuarı
    1. Mobilya ve Aksesuarı
      1. Oturma Grupları Koltuklar

İskemleler Sehpalar Masalar Tabureler

      1. Aydınlatma Grupları Lambalar

Abajurlar Aplikler

      1. Bar ve Dolaplar Bar takımları Dolaplar
    1. Duvarda Kullanılan Eşya ve Aksesuar Rölyefler

Pano Tablo

Nazarlık ve muskalar Ayna

Duvar saati Masklar

    1. Masa Üstünde Kullanılan Eşya ve Aksesuar Sehpa ve masa örtüleri

Şamdanlar Biblolar Vazolar

Kutular ( mücevher, sigara, saat v.b. ) Masa saatleri

Fotoğraf çerçeveleri

    1. Diğer Günlük Kullanım Eşya ve Aksesuar Yastık ve minderler

Sandıklar Paravanlar Şemsiyelikler Gazetelik Fener

Şişe kılıfları Saksı ve çiçeklik

Satranç ve tavla takımları Tepsi

Şekerlik Nihale Bardak altlığı Sigaralık Çakmaklık Anahtarlık Gözlük kılıfı

  1. Giyim Eşya ve Aksesuar Çanta

Cüzdan Kemer

Ayakkabı ( Yemeni, çarık ) Eldiven

Şapka

Yelek

 

Çizme

Takılar ( bilezik, bileklik, küpe, kolye )

 

3. Büro malzemeleri

 

Sümen takımları

 

Dosyalıklar

 

Kalemlikler

 

Bloknotlar

 

Ajanda ve fihristler

 

 

4. Hayvan Eyer ve Koşum

 

Takımları

Semer, eyer

 

Hamut

 

Kırbaç

 

Gem, yular,

 

Kayış ve tasmalar

 

 

  1. Müzik Alet ve Aksesuarı Davul

Def Darbuka Kanun

Kabak kemani Cümbüş

Tar Tulum

Müzik aleti kutu ve kılıfları

  1. Avcılık ve Av Sporları ile İlgili Eşya ve Aksesuar Tüfek,tabanca v.b. gibi silah muhafazaları ( kılıfları )

Mataralar

 

 

Ürün

 

Kullanılan desenler

Eski Ürün (1)

n = 60

Yeni Ürün (2)

n = 60

Toplam

n = 120

 

n

 

%

 

n

 

%

 

n

 

%

             

 

 

       7. Ciltçilik Kitap kapakları

 

Kuran muhafazaları

Yazı takımları

  1. Gölge Oyunu ve Tipleri

    KAYNAK: GEÇMİŞTE VE GÜNÜMÜZDE EL SANATLARI ÇERÇEVESİNDE ÜRETİLEN DERİ ÜRÜNLERİ ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA
    Melda ÖZDEMİR   ANKARA 2004